Kỳ thi Olympic 24/3 tỉnh Quảng Nam môn Sinh học Lớp 10 - Năm học 2021-2022 - Sở GD&ĐT Quảng Nam (Có đáp án)

Nội dung text: Kỳ thi Olympic 24/3 tỉnh Quảng Nam môn Sinh học Lớp 10 - Năm học 2021-2022 - Sở GD&ĐT Quảng Nam (Có đáp án)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KỲ THI OLYMPIC 24/3 TỈNH QUẢNG NAM QUẢNG NAM NĂM 2021 Môn thi : SINH HỌC LỚP 10 ĐỀ CHÍNH THỨC Thời gian: 150 phút (không kể thời gian giao đề) (Đề thi có 04 trang) Câu I. (4,0 điểm). 1. (2,0 điểm). Hình 1 mô phỏng cấu trúc của các pôlisaccarit A, B, C. a. Hãy xác định tên các chất A, B, C. b. Phân biệt cấu trúc và vai trò của các chất trên trong tế bào. Hình 1. Cấu trúc của các pôlisaccarit. 2. (1,0 điểm). Trong những chất hữu cơ: Lipit, ADN, Protein, Cacbonhidrat tham gia cấu tạo nên tế bào, chất nào có liên kết hidrô? Nêu khái quát vai trò của liên kết hidrô trong các chất đó. 3. (1,0 điểm). Một gen ở sinh vật nhân thực có 3600 liên kết hiđrô và có 800 nuclêôtit loại G. Trên mạch 1 của gen có số nuclêôtit loại T chiếm 30% và số nuclêôtit loại X chiếm 10% tổng số nuclêôtit của mạch. Em hãy xác định số nuclêôtit mỗi loại ở mỗi mạch của gen. Câu II. (4,0 điểm). 1. (1,5 điểm). Dựa vào mô hình cấu trúc màng sinh chất ở hình 2, hãy xác định A, B, C là những thành phần cấu trúc nào và nêu chức năng cơ bản của chúng. Hình 2. Mô hình cấu trúc màng sinh chất. 2. (1,5 điểm). Tiến hành thí nghiệm, cho lần lượt các tế bào: tế bào vi khuẩn, tế bào thực vật, tế bào hồng cầu vào trong môi trường dung dịch nhược trương, có bổ sung thêm lizôzim vào dung dịch đó. Em hãy dự đoán hiện tượng xảy ra với mỗi loại tế bào trong môi trường trên. Giải thích. 3. (1,0 điểm). Khi quan sát tế bào gan của một người thường xuyên lạm dụng rượu bia, dưới kính hiển vi điện tử, người ta thấy có một loại bào quan phát triển bất thường, số lượng nhiều hơn so với tế bào gan của một người bình thường không dùng bất kì chất kích thích nào. a. Theo em, đó là loại bào quan nào? Giải thích.
2. 2. (1,0 điểm). Quan sát 6 tế bào của một loài sinh vật có bộ NST 2n = 14, đang nguyên phân một số lần như nhau người ta thấy có 1344 NST ở trạng thái kép và đóng xoắn cực đại. Em hãy xác định tại thời điểm quan sát, tế bào đang ở kỳ nào và lần nguyên phân thứ mấy? 3. (1,0 điểm). Dựa vào hình 5, xác định đồ thị nào phản ánh sự thay đổi hàm lượng tương đối của ADN ti thể; đồ thị nào phản ánh sự thay đổi hàm lượng tương đối của ADN nhân tế bào trong một chu kỳ tế bào? Giải thích. Biết quá trình nguyên phân diễn ra bình thường. Hình 5. Hàm lượng tương đối của ADN trong một chu kỳ tế bào. Chú thích: Cell cycle = Chu kỳ tế bào; Relative DNA amount = Hàm lượng tương đối của ADN. BD 4. (2,0 điểm). Một cơ thể đực của một loài động vật có bộ NST ký hiệu Aa tiến hành giảm bd phân tạo giao tử. Biết quá trình giảm phân diễn ra bình thường và có xảy ra hiện tượng trao đổi chéo giữa D và d ở một số tế bào. a. Cá thể trên giảm phân có thể tạo ra tối đa bao nhiêu loại tinh trùng? Viết ký hiệu NST của các loại tinh trùng trên. b. Nếu một tế bào sinh tinh của loài trên giảm phân thì tạo ra bao nhiêu loại tinh trùng? Viết ký hiệu NST của các tinh trùng được tạo thành.
3. điểm) b - Khác nhau Hợp chất Cấu trúc Vai trò của các hợp chất Tinh bột Các 훼 glucôzơ liên kết với nhau bằng các Là chất dự trữ liên kết 1-4 glucôzit tạo thành mạch trong tế bào 0,5 Amylôzơ không phân nhánh và các thực vật. điểm mạch Amylôpectin phân nhánh (ít). Glycôgen Các 훼 glucôzơ liên kết với nhau bằng các Là chất dự trữ liên kết 1-4 glucôzit tạo thành mạch trong tế bào 0,5 phân nhánh nhiều. động vật. điểm Xenlulôzơ Các 훽 glucôzơ liên kết với nhau bằng các Cấu trúc liên kết 1-4 glucôzit không phân nhánh thành tế bào tạo thành sợi, tấm rất bền chắc. thực vật. 0,5 điểm 2. (1,0 điểm). Trong những chất hữu cơ: Lipit, ADN, Protein, Cacbonhidrat tham gia cấu tạo nên tế bào, chất nào có liên kết hidrô? Nêu khái quát vai trò của liên kết hidrô trong các chất đó. Ý Nội dung Điểm * ADN, prôtêin và cacbonhidrat có liên kết hiđrô. 0,25 (Nếu thí sinh trả lời đúng 1 chất được 0,125 điểm, 2 đến 3 chất được 0,25 điểm điểm) * Vai trò của liên kết hidrô. - ADN: Các nuclêôtit giữa 2 mạch liên kết với nhau bằng liên kết hiđrô 0.25 theo nguyên tắc bổ sung đã tạo nên cấu trúc xoắn kép trong không gian điểm của ADN, mặt khác đây là liên kết yếu, dễ bẻ gãy và tái tạo nhờ vậy, tạo nên tính linh động của ADN. - Prôtêin: Liên kết hiđrô thể hiện trong cấu trúc bậc 2, 3, 4 điều này, đảm 0.25 bảo cấu trúc ổn định và linh động của phân tử Prôtêin. điểm - Cacbohidrat – Xenlulozo: Các đơn phân glucozo liên kết nhau bằng liên 0.25 kết glucozit tạo nên các phân tử xenlulozo, các phân tử xenlulozo lại liên điểm kết nhau bằng liên kết hidro tạo vi sợi xenlulozo, các vi sợi liên kết nhau tạo nên thành tế bào bền chặt. 3. (1,0 điểm). Một gen ở sinh vật nhân thực có 3600 liên kết hiđrô và có 800 nuclêôtit loại G. Trên mạch 1 của gen có số nuclêôtit loại T chiếm 30% và số nuclêôtit loại X chiếm 10% tổng số nuclêôtit của mạch. Em hãy xác định số nuclêôtit mỗi loại ở mỗi mạch của gen. Ý Nội dung Điểm - Số liên kết hidro: 2A + 3G = 3600, G = 800 A= 600 (nu) Số nu 1 mạch của gen: N/2 = A + G = 800 + 600 = 1400 (nu)
4. Câu II. (4,0 điểm). 1. (1,5 điểm). Dựa vào mô hình cấu trúc màng sinh chất ở hình 2, hãy xác định A, B, C là những thành phần cấu trúc nào và nêu chức năng cơ bản của chúng. Hình 2. Mô hình cấu trúc màng sinh chất Ý Nội dung Điểm - A: Photpholipit 0,25 điểm - B: Protein xuyên màng 0,25 điểm - C: Glicôprôtêin. 0,25 điểm - A - Photpholipit: tạo thành lớp màng cho phép các phân tử nhỏ, tan 0,25 điểm trong lipit (không phân cực) đi qua và ngăn cản các chất tan trong nước (phân cực) đi qua. - B – Protein xuyên màng: Xuyên qua lớp kép photpholipit tạo lỗ, kênh 0,25 điểm vận chuyển giúp vận chuyển các chất qua màng. - C – Glicôprôtêin: Như là các “dấu chuẩn”, giúp các tế bào nhận biết 0,25 điểm nhau và nhận biết tế bào lạ. 2. (1,5 điểm). Tiến hành thí nghiệm, cho lần lượt các tế bào: tế bào vi khuẩn, tế bào thực vật, tế bào hồng cầu vào trong môi trường dung dịch nhược trương, có bổ sung thêm lizôzim vào dung dịch đó. Em hãy dự đoán hiện tượng xảy ra với mỗi loại tế bào trong môi trường trên. Giải thích. Ý Nội dung Điểm * Trong dung dịch nhược trương: Dung dịch có thế nước cao hơn so với thế nước trong tế bào (nồng độ chất tan môi trường thấp hơn so với nồng độ chất tan trong tế bào) nên: - Tế bào thực vật: + Có thành xenlulozo không mẫn cảm với lizozim, nên thành TBTV 0,25 điểm không bị phân giải; + Môi trường nhược trương nên ASTT bên ngoài thấp hơn bên trong tế 0,25 điểm bào tế bào hút nước, nước trong tế bào gia tăng, nhưng vì thành xenlulozo của tế bào bền chắc nên vẫn giữ được hình dạng ổn định của tế bào. - Tế bào hồng cầu:
5. Câu III. (5,0 điểm). 1. (3,0 điểm). Sơ đồ hình 3 mô tả các quá trình sinh học diễn ra trong các bào quan ở một tế bào thực vật. Biết rằng A, B, C, D là kí hiệu của các giai đoạn (pha) và 1, 2, 3 là kí hiệu của các chất được tạo ra. Hình 3: Sơ đồ mô tả các quá trình sinh học trong tế bào a. Hãy cho biết tên gọi của bào quan 1 và 2; các giai đoạn A, B, C, D; các chất 1, 2, 3 trong sơ đồ trên. b. Nêu các sản phẩm tạo thành ở giai đoạn C. c. Em hãy chỉ ra các nguồn năng lượng có thể cung cấp cho quá trình tổng hợp ATP ở tế bào thực vật. Ý Nội dung Điểm a - Bào quan 1 là lục lạp, bào quan 2 là ty thể. 0,25 điểm - A: pha sáng, B là pha tối, C là đường phân, D là chuỗi truyền e. 1,0 điểm - Chất: 1 là CO2; 2 là O2, 3 là Glucôzơ 0,75 điểm b - C là giai đoạn đường phân - Kết thúc giai đoạn đường phân: 1 phân tử đường Glucôzơ tạo: + 2 axit piruvic. 0,25 điểm + 2ATP và 2 NADH. 0,25 điểm c - Nguồn 1: Nguồn năng lượng ánh sáng (quang năng) 0,25 điểm - Nguồn 2: Nguồn năng lượng từ chất hữu cơ (hóa năng trong các liên 0,25 điểm kết hóa học)
6. Câu IV. (5,0 điểm). 1. (1,0 điểm). Thời gian diễn ra pha G1 có gì khác nhau ở các tế bào sau đây: tế bào hồng cầu, tế bào hợp tử, tế bào gan, tế bào thần kinh. Giải thích. Ý Nội dung Điểm - Tế bào hồng cầu: không có nhân, không có khả năng phân chia nên không 0,25 điểm có pha G1. - Tế bào hợp tử: pha G1 thường rất ngắn, tế bào phân chia rất nhanh, chủ 0,25 điểm yếu là phân chia nhân. - Tế bào gan: pha G1 kéo dài (ĐV có vú: 1 năm), do tế bào rất ít phân chia. 0,25 điểm - Tế bào thần kinh: hầu như không phân chia, pha G1 kéo dài suốt đời sống cơ thể. 0,25 điểm 2. (1,0 điểm). Quan sát 6 tế bào của một loài sinh vật có bộ NST 2n = 14, đang nguyên phân một số lần như nhau người ta thấy có 1344 NST ở trạng thái kép và đóng xoắn cực đại. Em hãy xác định tại thời điểm quan sát, tế bào đang ở kỳ nào và lần nguyên phân thứ mấy? Ý Nội dung Điểm - NST tại thời điểm quan sát ở trạng thái kép và đóng xoắn cực đại: 0,25 điểm NST đang ở kỳ giữa nguyên phân. - Gọi x là số tế bào tham gia lần nguyên phân thứ k (x là số tế bào được tạo ra sau k – 1 lần nguyên phân) x = 6. 2k-1 0,25 điểm - Số NST kép đếm được ở kỳ giữa lần nguyên phân thứ k là: 6 x 2k-1 x 14 0,25 điểm = 1344; k = 5. - Tế bào đang ở kỳ giữa lần nguyên phân thứ 5. 0,25 điểm (Thí sinh giải cách khác đúng vẫn cho điểm tối đa) 3. (1,0 điểm). Dựa vào hình 5, xác định đồ thị nào phản ánh sự thay đổi hàm lượng tương đối của ADN ti thể; đồ thị nào phản ánh sự thay đổi hàm lượng tương đối của ADN nhân tế bào trong một chu kỳ tế bào? Giải thích. Biết quá trình nguyên phân diễn ra bình thường. Hình 5. Hàm lượng tương đối của ADN trong một chu kỳ tế bào Chú thích: Cell cycle = Chu kỳ tế bào; Relative DNA amount = Hàm lượng tương đối của ADN. Ý Nội dung Điểm
7. Câu V. (2,0 điểm). 1. (1,0 điểm). Sau đây là kết quả nuôi cấy hai chủng vi khuẩn E.coli trên những môi trường nuôi cấy khác nhau: A B C Chủng I - + - Chủng II - - + Chủng I + Chủng II + + + A: môi trường tối thiểu. (+): có mọc khuẩn lạc. B: môi trường tối thiểu có bổ sung biotin. (-): không mọc khuẩn lạc. C: môi trường tối thiểu có bổ sung lizin. a. Dựa vào kết quả của bảng trên, em hãy xác định nhân tố sinh trưởng của mỗi chủng. Giải thích. b. Vì sao khi nuôi cấy chung, chủng I và chủng II đều mọc khuẩn lạc trên môi trường tối thiểu? Ý Nội dung Điểm a. -Chủng I: không thể sống được nếu thiếu biotin biotin là nhân tố sinh 0,25 điểm trưởng cho chủng I. -Chủng II: không thể sống được nếu thiếu lizin lizin là nhân tố sinh trưởng 0,25 điểm cho chủng II. b. - Khi nuôi cấy chung trong môi trường tối thiếu cả 2 chủng đều phát triển bình thường vì: - Biotin là sản phẩm chuyển hóa trao đổi chất của chủng II, chúng lại được 0,25 điểm sử dụng làm nhân tố sinh trưởng cho chủng I phát triển. - Lizin là sản phẩm chuyển hóa trao đổi chất của chủng I, chúng được sử 0,25 điểm dụng làm nhân tố sinh trưởng cho chủng II phát triển. 2. (1,0 điểm). Trong nuôi cấy không liên tục, vì sao sự sinh trưởng của vi sinh vật cần có pha tiềm phát? Những yếu tố nào trong quá trình nuôi cấy có thể làm rút ngắn thời gian pha tiềm phát? Ý Nội dung Điểm - Vì vi sinh vật cần phải có thời gian thích nghi với môi trường mới. 0,25 điểm - VSV hình thành các enzyme cảm ứng cần thiết để phân giải cơ chất. 0,25 điểm Thời gian pha tiềm phát sẽ được rút ngắn khi: + Khi các tế bào được cấy vào là những tế bào trẻ (lấy từ pha lũy thừa 0,25 điểm của một hệ thống nuôi trước đó). + Môi trường mới có cùng thành phần và điều kiện nuôi cấy với môi 0,25 điểm trường trước đó. –––––––––––– Hết –––––––––––– Họ và tên thí sinh: . Số báo danh: